در خلوت مصدق

27.07.2008

فرج سرکوهی

در خلوت مصدق، نوشته شيرين سميعی، همسر سابق دکتر محمود مصدق، که چاپ اول آن به سرعت ناياب و چاپ دوم آن هفته گذشته منتشر شد، در ژانر خاطره نويسی در ايران اگر نه بی همتا که کم نظير است.

خاطرات دکتر محمد مصدق و خاطرات اغلب همراهان، دوستان و دشنمنان او منتشر شده است اما اغلب اين آثار به روال خاطره نويسی شخصيت های فرهنگی، اجتماعی و سياسی ايرانی تاليف شده اند که در آن کليات، بيان انتراعی مواضع عقيدتی و سياسی و اثبات درستی مواضع و باورهای سياسی و فرهنگی راويان عمده شده و زندگی خصوصی و خانوادگی، مناسبات و روابط انسانی و تصوير روائی شخصيت های تاريخی حذف يا در پرده و ابهام می ماند.

گريز از صراحت، هراس ازنقد و شکستن بت های ذهنی خود و خوانندگان، پرهيز از روايت بی پرده زندگی فردی، خانوادگی، عاطفی و انسانی، حذف خلوت ، زندگی درونی و ويژگی های فردی در اغلب خاطرات ايرانی، شخصيت های تاريخی را از ابعاد انسانی خود تهی و به نمونه های نوعی و تيپيک تقليل می دهند.

کتاب در خلوت مصدق گرچه چون هر متنی واقعيت را از منظر راوی بيان می کند و ترکيبی پيچيده از ذهن و عين، راوی و روايت، به دست می دهد اما به تقريب از نمودارهای آسيب شناسی خاطره نويسی ايرانی دور است و امتياز آن به نسبت خاطرات مصدق و خاطراتی که در باره او نوشته شده اند در آن است که نيک و بد زندگی فردی و خانوادگی مصدق نيز از منظر شاهدی عينی، روايت می شود.

نويسنده کتاب شيرين سمعيی، همسر سابق دکتر محمود مصدق، نوه دکتر محمد مصدق، است که در سال ۱۳۵۳ از شوهرخود جدا و مقيم سوئيس شد.

سمعيی در کتاب خود دکتر مصدق و خانواده او را در سال های تلخ پس از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ ، سال هائی که رهبر نهضت ملی کردن نفت دوران انزوا، تبعيد و خانه نشينی خود را در احمد آباد سپری می کرد، تصوير و به ياری حافظه ای که خطا نيز در آن راه دارد، گفت وگوهای خصوصی، خانوادگی و سياسی خود را با مصدق نقل کرده است.

کتاب در خلوت مصدق خواننده را به خلوت خانواده ای می برد که ریيس آن، حتی به دورانی که از اسب و نه از اصل، افتاده بود ، نه فقط ریيس سنتی خانواده ای گسترده که قهرمان ملی مردم ايران و اسطوره ناسيوناليزم ليبرال ايرانی بود و با اين همه انسانی بود چون همه انسان ها .